فیلم «الرساله»‌(محمد رسول الله) [1]

زرسالاران دنیاطلب یهودی، که اکثریت هالیوود را هم تحت اشراف خود دارند، منافع خود را در عدم حقانیتِ آخرین وحی پیامبرانه، یعنی اسلام می­دانند و در چنین آثاری سعی می­کنند با تحریف معنای وحی و کاهش منزلت پیامبران، پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) را هم در همان خطِ سادگی و تجربه شخصی قلمداد کند. لازم به ذکر است که گرچه اثری چون «الرساله»‌[2] (محمد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز از هالیوود بیرون آمده است، امّا کارگردان زیرک و متعهد مسلمان فیلم، «مصطفی عقاد» تلاش زیادی کرد که بر اساس روایات اسلامی اهل سنت و با تأیید الازهر مصر، فیلمی برای اعتلای نام اسلام بسازد و حتّی تهیّه­کننده اصلی فیلم هم دولت مسلمان لیبی بود؛ گرچه در همین فیلم هم تصویر سازی خشنی از مسلمانان است که بازیگر نقش حمزه سید الشهداء، آنتونی کویین، نماد اقتدار بیرونی و خشونت است نه نماد اقتدار درونی و اندیشمندانه.کوئین با تیپ خاصی که دارد، در فیلم های سرخ­پوستی بازی می­کرده است[3] و محوریت او در فیلم، نقش منطق و معرفت پیامبر را کمرنگ تر کرده است. این تصویر از اسلام مورد پسند شرق شناسان یهودی و بر طبق سخنان آنان است. عقاد به راحتی می­توانست با بازی گردانی قویتری چند شخصیت علمی و فرهنگی صدر اسلام را هم به نمایش بگذارد که چهره جامع­تری از اسلام ارائه شود. منطق و معرفت و صبر سپس شمشیر در برابر زورگویان.

نقد دیگری که به این اثر هالیوودی وارد است، این است که در این فیلم، هیچ خبری از جنگ­های مسلمانان با یهودیان نیست و آزار یهودیان مدینه نسبت به شخص پیامبر سانسور شده است تا خلاف یهود و صهیونیسم نباشد؛ چرا که به گفته خود عقاد: «در هالیوود همه چیز،‌حتی سوژه هم کنترل می­شود...، همه کاره تولیدکنندگان و تأمین کنندگان مالی صهیونیست هستند که هرگز اجازه مطرح کردن سوژه چنین کاری را هم، به کارگردان نمی­دهند.»4] در تاریخ می­خوانیم که جنگهای بنی نضیر و بنی­المصطلق و بنی­قینقاع و خیبر مستقیماً با یهودیان بود، امّا این فیلم حولِ جنگهای بدر و احد و فتح مکه می­باشد. در واقع این اثر از مثلث شیطانی که بر ضد اسلام به هماهنگی رسیده بود یعنی مشرکان و یهودیان و منافقان (غاصبان)[5 فقط به نفی مشرکان پرداخته است و مثل اینکه یهود و غاصبانِ منافق متحد با یهود، هیچ دشمنی با پیامبر مکرم نداشته­اند.

 به علاوه فیلم ظاهراً به طور تعمدی سعی در کمرنگ کردن نقش اصحاب اندیشه­ورزی چون سلمان، مقداد، ابوذر و علی بن ابیطالب(علیه السلام) دارد و در عوض به اغراق، اطرافیان پیامبر را بلال و زید بن ثابت و چند شخصیت گمنام معرفی می­کند[6] و تأکید افراطی بر نقش زید در فیلم می­شود. از علی(علیه السلام) به طور نادر بحث می­شود و فقط در جنگی، یک شمشیر دو لبه در کادر دوربین نشان می­دهد که یادآور خشونت­ها وجنگ­طلبی­های اوست نه عقل و درایت و بازوی اسلام بودنش و نه نهج البلاغه حکیمانه­اش و تاریخ پرافتخارش. به گفته نیکِ منتقدی: «بهتر بود نام این اثر سینمایی «زید بن ثابت» یا «بلال» باشد تا «محمد رسول الله صلی الله علیه واله وسلم».[7] به علاوه تبشیر و انذار و گفتگوها و مناظرات حضرت، به مقدار اندکی در فیلم،‌ مورد توجه قرار می­گیرد و معلوم نمی­کند که دلیل اسلام آوردن مسلمانان صدر اسلام و حقانیتِ عرفان و اندیشه اسلامی، چه مواردی بوده است. این فیلم بیشتر شکوه بیرونی اسلام را به کمک جنگ، به تصویر کشیده نه اقتدار و حقانیت تفکر اسلام سیاسی- اجتماعی که داعیه­دار اداره زندگی و حکومت آدمیان است. این تحلیل اخیر، همان نقدی است که به فیلم­های «ده فرمان»، «کتاب آفرینش»، «پرنس مصر»، «مصائب مسیح»‌، «سلیمان و ملکه سبا» و... نیز وارد است که به دلیل روحیه حس­محور و تجربه­گرای دوران مدرن و رواج اساطیر اومانیستی- صهیونیستی، در هالیوود حکم­فرماست، حتی اگر فیلمی با سرمایه مسلمانان و با کارگردانی مسلمان متعهدی چون عقاد، بخواهد از امکانات و بازیگران هالیوودی بهره ببرد.

 البته انصاف این است که این فیلم در نشان دادن شکوه اسلام از زاویه­ای، بسیار موفق بود و تا حدی توانست جلوی بعضی تبلیغات منفی را بگیرد ولی در مسیر برخی دیگر از تبلیغات شد که منحصر بودن و موفقیت فیلم، ما را از نقد اندیشمندانه نباید دور کند. البته مصطفی عقاد را ارج می­نهیم که حداقل، این اثر را ساخت و انسان متعهدی بود که در هالیوود، بیش از این نتوانست کار کند و با زیرکی صحنه­های مناظره جعفر بن ابیطالب و نجاشی که مسیحی بود و تلاوت آیات سوره مریم را مفصل­تر کار کرد تا بتواند بر مخاطبان غربی که اکثراً مسیحی هستند تأثیر بگذارد. شاید اگر در اینجا یادی از چند اثر ارجمند ایرانی که اخیرا تولید شده است، چون «مریم مقدس» و «اصحاب کهف» نداشته باشیم و نگاه زیبا و جامع­تر آنها به اولیای الهی را مدنظر قرار ندهیم جفایی به حقِ تلاشمندان فهیم کشورمان کرده باشیم. برخی مسیحیان در کشورهای مسیحی، پس از دیدن «مریم مقدس» اعتراف کرده بودند که نگاه مسلمانان به اوان مسیحیت زیباتر از مسیحیان است! امید که تحلیل موجود در مسیر ساخت آثار گرانسنگی در این زمینه مفید واقع شود.